Mój wizerunek – moje prawo

Katarzyna Piotrowska

Już od dłuższego czasu przymierzałam się do napisania tego artykułu, czytając przeróżne wpisy i opinie w internecie. A takowych można znaleźć bardzo dużo. Czy mogę opublikować czyjeś zdjęcie w internecie? Muszę mieć jego zgodę? A jeżeli jest to grupa osób czy już można publikować bez zgody? I jeżeli to grupa, to od ilu 4, 5, a może 10 osób? Takie pytanie i oczywiście opinie na ten temat pojawiają się głównie w mediach społecznościowych. A że uwielbiam robić zdjęcia, temat dotyczy mnie jakby bezpośrednio. Mój wizerunek – moje prawo. Ale jakie to prawo jest?Zacznijmy więc od zapoznania się z przepisami, które dotyczą wizerunku.

Co to jest wizerunek?

Wizerunek to podobizna osoby, która została utrwalona za pomocą obrazu, rysunku, czy fotografii. Sąd Najwyższy orzekł, że aby wizerunek mógł być objęty ochrona prawa cywilnego, musi być wykonany w taki sposób, aby możliwa była identyfikacja przedstawionej osoby, bez względu na sposób ujęcia. Wizerunek poza widocznymi cechami, może obejmować również elementy związane z pracą (np. ubiór). Wizerunek zostanie utrwalony również w momencie, gdy część twarzy będzie zasłonięta. Przykładem może być zdjęcie bawiących się dzieci w super grę zwaną potocznie „ciuciu-babka”. Każdy wie na czym polega ta gra, jedno dziecko ma zasłonięte oczka i musi złapać inne dzieci z grona. Dziecko z zasłoniętymi oczkami jest największe. Mam jest dumna z wzrostu swojej pociechy, ale dzięki temu tez bardzo łatwo wszyscy go rozpoznają. I takie zdjęcie, chociaż z zasłoniętymi oczami, pozwala nam w łatwy sposób rozpoznać uczestnika zabawy. Jest więc bezsprzecznie utrwaleniem wizerunku dziecka.

Jeżeli zrobiliśmy zdjęcie, na którym widoczne osoby są możliwe do zidentyfikowania, musimy pamiętać, że ich wizerunek jest chroniony prawem i nie wolno nam tego wizerunku rozpowszechniać. Chyba, że…

Kiedy możemy rozpowszechniać wizerunek drugiej osoby

Tutaj z pomocą przychodzi nam Ustawa Prawo autorskie i prawa pokrewne

W artykule 81 tej ustawy czytamy:

Art.  81.  [Zezwolenie na rozpowszechnianie wizerunku]
1. Rozpowszechnianie wizerunku wymaga zezwolenia osoby na nim przedstawionej. W braku wyraźnego zastrzeżenia zezwolenie nie jest wymagane, jeżeli osoba ta otrzymała umówioną zapłatę za pozowanie.
2. Zezwolenia nie wymaga rozpowszechnianie wizerunku:
1)osoby powszechnie znanej, jeżeli wizerunek wykonano w związku z pełnieniem przez nią funkcji publicznych, w szczególności politycznych, społecznych, zawodowych;
2)osoby stanowiącej jedynie szczegół całości takiej jak zgromadzenie, krajobraz, publiczna impreza.
Jak widać z powyższego przepisu, bez zezwolenia możemy rozpowszechniać wizerunek osoby, która jest powszechnienie znana z racji pełnionej funkcji czy to politycznej, czy społecznej, oraz kiedy osoba ta stanowi tylko szczegół całości fotografii. Co to jednak oznacza w praktyce, czy wykonując zdjęcia grupie, zawsze mogę udostępnić zdjęcie? No niestety nie do końca. I nie ma tutaj znaczenia, czy grupa liczy 4, 5 czy 15 osób. Ważne jest to, aby dana osoba stanowiła szczegół całości. A to oznacza, że jej wycięcie z fotografii nie zmieni kompozycji zdjęcia. Generalnie osoba po prostu stanowiła tło całego zdjęcia.
Jeżeli robimy piękne ujęcie z milionem turystów, każdy z nich stanowi szczegół tej fotografii. Można ich łatwo usunąć i nikt tego nie zauważy
wizerunek
Ale jeżeli w tym samym miejscu, zrobimy zdjęcie grupce turystów, których zabraliśmy na np. wycieczkę klasową, to nie stanowią oni już szczegółu fotografii. Jeżeli to osoba, a nie miejsce stanowi główny przedmiot przedstawionej treści, zgoda jest już potrzebna.
Ale co w momencie, gdy wycięcie tej osoby z grupy nie zmieni nic w kompozycji zdjęcia? No cóż, sprawdza może się zakończyć w sądzie, gdzie będziemy mogli dochodzić swoich racji. Tylko czy warto?
Podsumowując, udostępniając zdjęcie z czyimś wizerunkiem, musimy mieć od tej osoby (lub jej prawnego opiekuna). Zgoda ta, co bardzo ważne nie może być domniemana. Zgoda musi być wyrażona jasno, najlepiej na piśmie i określać dokładnie cel, dla jakiego została wydana.  Nie możemy wykorzystywać raz danej zgody, do wszystkich sytuacji. Mogę zgodzić się na udostępnianie swojego wizerunku jakiejś osobie raz w konkretnym celu, np. po to aby zareklamować super książkę. Ale już ta sama osoba nie może wykorzystać mojego wizerunku do prezentowania np. długopisów. Zgoda została wydana tylko na jeden cel i w tym jednym celu wizerunek może być udostępniony. Jeżeli fotografujemy grupę osób i to ta właśnie grupa jest głównym celem fotografii, zgoda będzie nam potrzebna.

A co nam grozi jeżeli wbrew przepisom udostępnimy czyjś wizerunek bez jego zgody?

Przepisy, które to regulują to : Ustawa o  prawie autorskim i prawach pokrewnych:
Art.  78.  [Powództwo o ochronę autorskich praw osobistych]
1. Twórca, którego autorskie prawa osobiste zostały zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania. W razie dokonanego naruszenia może także żądać, aby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności aby złożyła publiczne oświadczenie o odpowiedniej treści i formie. Jeżeli naruszenie było zawinione, sąd może przyznać twórcy odpowiednią sumę pieniężną tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę lub – na żądanie twórcy – zobowiązać sprawcę, aby uiścił odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez twórcę cel społeczny.
2. Jeżeli twórca nie wyraził innej woli, po jego śmierci z powództwem o ochronę autorskich praw osobistych zmarłego może wystąpić małżonek, a w jego braku kolejno: zstępni, rodzice, rodzeństwo, zstępni rodzeństwa.
3. Jeżeli twórca nie wyraził innej woli, osoby wymienione w ust. 2 są uprawnione w tej samej kolejności do wykonywania autorskich praw osobistych zmarłego twórcy.
4. Jeżeli twórca nie wyraził innej woli, z powództwem, o którym mowa w ust. 2, może również wystąpić stowarzyszenie twórców właściwe ze względu na rodzaj twórczości lub organizacja zbiorowego zarządzania prawami autorskimi lub prawami pokrewnymi, która zarządzała prawami autorskimi zmarłego twórcy.
Mój wizerunek – moje prawo – warto o tym pamiętać.