Dzisiejszy artykuł jest skierowany do nauczycieli, którzy poszukują ciekawych sposobów na prowadzenie lekcji. I chociaż każdy ma swoje metody prowadzenia zajęć, warto je poszerzać. Ja, prowadząc lekcje, czy szkolenia, również wykorzystuje różne metody, aby wiedza łatwiej trafiała do młodych głów. Dzisiejsza szkoła zmienia się, nauczyciel nie jest już ekspertem, a staje się doradcą i obserwatorem procesu nauczania. Ogólnodostępny internet pozwala na zdobywanie wiedzy poza szkoła. W zaciszu swojego domu. Jak poprowadzić zajęcia, aby uczeń wyniósł z nich jak najwięcej i chętnie w nich uczestniczył?
Metody aktywizujące, bo o nich dzisiaj będzie mowa, to sposób uczenia się przez działanie i przeżywanie. To idealne metody na rozwijanie kompetencji. Zwiększają one skuteczność uczenia się. Dzieje się tak dlatego, że zajęcia prowadzone w ten sposób są atrakcyjniejsze, zwiększają zainteresowanie ucznia danym tematem, doskonalą już zdobytą wcześniej wiedzę.
Metody aktywizujące możemy podzielić na trzy grupy:
- metody problemowe – rozwijamy tutaj krytyczne myślenie
- metody ekspresji – metody nastawione na przeżywanie
- metody zapisu graficznego – metody oparte o prace plastyczne, wykresy, grafy
Metoda Projektowa
Idealna metoda, aby zaangażować uczniów w procesie uczenia się. Dzięki tej metodzie, uczniowie zdobędą wiedzę, ale również umiejętności społeczne. W metodzie tej bardzo wazne jest dobre przygotowanie. Na początku musimy zaproponować tematy, lub też poprosić uczniów o podanie tematów do projektu. Konieczne jest określenie formy projektu, stworzyć zespoły, które będą uczestniczyły w projekcie. Uczniowie bardzo często sami chętnie dobierają się w zespoły, ale ja zdecydowanie bardziej preferuję losowanie. Takie losowe przydzielenie członków zespołu sprzyja integracji całej klasy. Ważne jest przedstawienie kryteriów oceniania i omówienia ważnych kwestii związanych z ochroną danych osobowych przy wykorzystaniu w projekcie czyjegoś wizerunku czy też praw autorskich do jakiegoś projektu. O wykorzystaniu wizerunku pisałam już w artykule Mój wizerunek – moje prawo, warto do niego zerknąć przed lekcją prowadzoną metodą projektową.
Ważny jest również czas zakończenia projektu. Uczniowie część projektu mogą wykonywać w czasie lekcji, część w ramach prac domowych. Ważne, aby każdy członek w zespole, był zaangażowany w prace nad projektem. Sam przydział prac można pozostawić uczniom. Kiedy uczniowie przystąpią do realizacji projektu, nie możesz zostawić ich samych. Jeżeli pojawiają się jakieś problemy w grupie, nauczyciel musi pomóc w ich rozwiązaniu. Nauczyciel jest tutaj doradcą. Końcowa prezentacja działań musi być powiązana z autorefleksją. Uczeń powinien wiedzieć czego się nauczył. Jak pracowała mu się w grupie. Czy coś sprawiało mu trudność? A co mu się najbardziej podobało. Czy chciałby uczestniczyć znów w zajęciach metodą projektową?
Narzędzia, które można wykorzystać podczas metody projektowej to:
Canva – aplikacja do przygotowania materiałów graficznych
Trello – łączy zadania i narzędzia oraz członków zespołu
Jira – narzędzie ułatwiające pracę w zespole
Photon – narzędziami do nauki kodowania takimi jak Scratch, MakeCode, Javascript i Python. Umożliwia wizualizację projektów
Genially – do tworzenia interaktywnych prezentacji
Główną zaletą metody projektowej jest to, że można pracować nią zarówno w szkole, w czasie pracy stacjonarnej, jak również zdalnie. Sprawdza się w każdych warunkach. Narzędzia poznane w trakcie metody projektowej, są wykorzystywane w firmach podczas pracy nad dużym projektem.
Odmianą metody projektowej może być WebQuest
Metoda WebQuest
Metoda opracowana w 1995 roku przez B. Dodge’a i T. Marcha, wykładowców z uniwersytetu w San Diego. Wykorzystujemy tutaj wiedzę zdobytą z zasobów internetu. Uczniowie nie kopiują tych informacji, a jedynie wykorzystują je do rozwiązania jakiegoś problemu. Im ciekawszy problem (oczywiście związany z tematem lekcji) wymyśli nauczyciel, tym praca będzie efektywniejsza. Konstruktywizm i konektywizm to dwie teorie nauczania, na których opiera się WebQuest.
Konstruktywizm mówi, że wiedzy nie da się przekazać, że musi ona zostać niejako „zbudowana” w mózgu z informacji, które uczeń zdobędzie. Dlatego właśnie metody problemowe są tak skuteczne. Konektywizm to teoria uczenia w „epoce cyfrowej”. Mówi o tym, że celem nauczania jest nauka myślenia i jest to wazniejsze od samego zdobywania wiedzy. Główną kompetencją jest umiejętność właściwego korzystania ze zdobyczy technologicznych, a nie tyko informacji wyuczonych w toku kształcenia.
Lekcje z wykorzystaniem metody WebQuest powinny przebiegać w 4 krokach:
- wprowadzenie – przedstawiamy problem do rozwiązania
- zadanie – określamy w jaki sposób problem powinien być rozwiązany (np. przygotujcie stronę internetową przedstawiającą rozwiązanie problemu)
- procedura – tutaj musimy wyraźnie opisać sposób w jaki zadanie będzie realizowane
- zasoby – tutaj wskazujemy z jakich źródeł internetowych można korzystać, które są wartościowe i jak to rozpoznać
- ewaluacja – przedstawiamy kryteria ocen
- zakończenie – prezentacja prac – rozwiązanie problemu
Burza mózgów
To kolejna metoda aktywizująca, polegająca na dyskusji,, podczas której uczniowie zgłaszają pomysły na rozwiązanie danego problemu. Ta metoda ma na celu doskonalenie decyzji grupowych. Dzięki niej uczymy dzieci pracy w grupie, otwartości na inne pomysły, kreatywności.
Główne zasady burzy mózgów:
- wymyślenie jak największej liczby pomysłów (i zapisanie ich)
- brak krytyki pomysłów innych członków grupy
- wspólne doskonalenie pojawiających się rozwiązań
- otwartość na wszystkie pomysły, również te dziwne i na pierwszy rzut oka bezsensowne
Studium przypadku
W metodzie tej, uczniowie analizują wnikliwie problem. Ta analiza pozwala i na pogłębienie wiedzy z danego tematu. Pozwala na lepsze zrozumienie materiału. Uczniowie wymieniając własne propozycje rozwiązania danego zadania, podają i pozytywne i negatywne skutki tego rozwiązania.
METAPLAN
Kolejna metoda z wykorzystaniem dyskusji. Tutaj odpowiadamy na trzy pytania
Jak jest? Jak powinno być? Dlaczego nie jest tak jak powinno być?
Po zakończonej dyskusji, ważne jest aby spisać wnioski. Metoda nadaje się do lekcji z tematami problematycznymi, ale również do analizy błędnych rozwiązań trudnych zadań maturalnych.
STOLIKI EKSPERCKE
Metoda wzajemnego uczenia się. Klasa zostaje podzielona na grupy – stoliki. Każdy stolik otrzymuje inne zadanie. Grupy tak długo pracują nad danym zadaniem, tematem, aż każdy członek zespołu dokładnie rozumie jego rozwiązanie, dokładnie opanował temat. Grupy rozsiadają się do innych stolików, tak aby każdy „ekspert” w z danego tematu siedział teraz przy innym stoliku i mógł wytłumaczyć zadanie, które przed chwila opracowywał. Po skończonym czasie nauczyciel może sprawdzić jakie efekty przyniosła praca. Czy każdy uczeń opanował w pełni każdy z tematów.
Design Thinking
Samo określenie oznacza podejście do tworzenia nowych produktów i usług w oparciu o dogłębne zrozumienie problemów i potrzeb użytkownika. Celem projektów realizowanych zgodnie z Design Thinking są rozwiązania:
- 1. Pożądane przez użytkowników
- 2. Technologicznie wykonalne
- 3. Ekonomicznie opłacalne
Metoda ta przeniesiona jednak na grunt szkoły daje bardzo dobre wyniki. Jest to bowiem metoda, która ma zastosowanie wszędzie tam gdzie mamy do czynienia z problemem do rozwiązania.
Etapy metody Design Thinking to:
- Empatyzacja
- Definiowanie problemu
- Generowanie pomyslów
- Budowanie prototypów
- Testowanie
Na początku uczeń musi dokładnie zrozumieć potrzeby i problemy użytkownika. Warto stworzyć tutaj mapę empatii. Analiza informacji na temat użytkownika pozwala uczniom na zdefiniowanie co jest właściwie problemem. Ten krok czasami okazuje się być problematyczny. Uczniowie często wolą mieć problem podany odgórnie, trudno im samym odnaleźć problem. Następny krok to generowanie pomysłów. Możemy tutaj wykorzystać np burzę mózgów. Kolejny etap to budowanie prototypu rozwiązania. Na naszych lekcjach najczęściej jest to prototyp strony, lub aplikacji rozwiązującej problem. No i przystępujemy do testowania stworzonego prototypu. Metoda ta idealnie się sprawdza na zajęciach z informatyki, kiedy musimy napisać program rozwiązujący jakiś problem. Ale myślę, że przy odrobinie kreatywności, każdy znajdzie możliwość jej wykorzystania w swoim przedmiocie.
Jak widzicie metod aktywizujących jest bardzo dużo, a te które tutaj wypisałam są jednymi z wielu. Warto korzystać z tych metod, warto pozwalać uczniom na myślenie kreatywne, zachęcać ich do ciągłego poszukiwania wiedzy, do ciągłego rozwoju i autorefleksji. Metody aktywizujące, które młodzi ludzie poznają w szkole, z pewnością będa wykorzystywać również po ukończeniu szkoły. Bo przecież ciągle są jakieś problemy do rozwiązania. A najlepiej podejść do ich rozwiązania zespołowo.